قبلی
خوشه بندی مشاهدات

خوشه بندی افراد و مشاهدات (Observations) با نرم‌افزار Minitab

هدف از خوشه بندی در این آموزش آن است که افراد و مشاهدات را در گروه‌های همانند دسته‌بندی کنیم، به گونه‌ای که مشاهدات و سطرهای قرار گرفته در هر گروه، بیشترین شباهت و افراد گروه‌های مختلف، کمترین شباهت را با هم داشته باشند.

 

در این آموزش به چگونگی انجام تحلیل خوشه بندی مشاهدات Cluster Observations با استفاده از نرم‌افزار Minitab می‌پردازیم.

 

گراف پد

دریافت مجموع آموزش تحلیل خوشه‌ای با Minitab

شامل 60 دقیقه ویدئو، فایل‌های مثال، دیتا و نتایج Minitab

 

یک طراح برای یک شرکت لوازم ورزشی می‌خواهد یک دستکش دروازه بان فوتبال جدید را آزمایش کند. طراح دارای 20 ورزشکار است که دستکش جدید را پوشیده و اطلاعات جنسیت، قد، وزن و دست غالب (چپ دست یا راست دست) ورزشکاران را جمع آوری می‌کند.

طراح می‌خواهد ورزشکاران را بر اساس شباهت هایشان گروه‌بندی کند. به این نکته توجه کنید که ما می‌خواهیم بر روی افراد و سطرها خوشه‌بندی انجام دهیم، بنابراین از تحلیل Cluster Observation استفاده می‌کنیم.

فایل داده و نتایج این آموزش را می‌توانید از اینجا Cluster Observations دریافت کنید. در تصویر زیر می‌توانید داده‌ها را مشاهده کنید.

داده‌های مثال خوشه بندی مشاهدات

 

جهت خوشه‌بندی Observations، ابتدا از مسیر زیر در نرم‌افزار Minitab استفاده می‌کنیم.

Stat → Multivariate → Cluster Observations

مسیر انجام آنالیز خوشه‌بندی مشاهدات در نرم‌افزار Minitab

 

در این آموزش به تفکیک و با بیان جزئیات به شرح منوها و گزینه‌های نرم‌افزار Minitab جهت خوشه‌بندی Observationها می‌پردازیم.

 

تنظیمات نرم‌افزار Minitab

در پنجره باز شده، تمام کمیت‌ها یعنی Gender، Height، Weight و Handedness را انتخاب و در کادر Variables or distance matrix قرار دهید.

پنجره Cluster Observations

 

Linkage method روش خوشه‌بندی افراد و نحوه قرار گرفتن در هر خوشه را مشخص می‌کند.

cluster variables Minitab 3 spss-analysis.ir
کادر Linkage method

در جدول زیر به شرح گزینه‌های مختلف آن می‌پردازیم. گزینه‌ها به نحوه تعریف فاصله بین دو خوشه اشاره می‌کنند.

Table Plugin

علاقمند بودید، جهت به دست آوردن فرمول هر کدام از روابط می‌توانید به لینک https://support.minitab.com/en-us/minitab/18/help-and-how-to/modeling-statistics/multivariate/how-to/cluster-variables/methods-and-formulas/linkage-methods/ مراجعه کنید.

 

تنظیمات بخش Distance measure در Cluster Observations

در بخش Distance measure نحوه انتخاب اندازه فاصله بین افراد قرار دارد.

کادر Distance measure

 

در اینجا معمولاً گزینه اقلیدسی Euclidean انتخاب می‌شود.

انتخاب دکمه Euclidean سبب می‌شود، فاصله بین دو فرد i و k از رابطه زیر به دست آید.

d_{ik}=\sqrt{\sum_{j}^{}\left ( x_{ij}-x_{kj} \right )^{2}}

که در آن dik فاصله بین دو فرد و xij ما xkj اندازه عددی به دست آمده برای هر فرد می‌باشد.

چنانچه علاقمند هستید به منظور به دست آوردن بقیه فرمول‌ها و روابط به لینک زیر مراجعه نمایید.

https://support.minitab.com/en-us/minitab/18/help-and-how-to/modeling-statistics/multivariate/how-to/cluster-observations/methods-and-formulas/distance-measures/

گزینه Standardize variables را نیز انتخاب می‌کنیم. این کار سبب می‌شود نرم‌افزار همه Variable ها و ستون‌ها را هم مقیاس و هم وزن می‌کند. استانداردسازی در بیشتر موارد عمل خوبی است، به ویژه زمانی که کمیت‌ها از مقیاس‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. فرض کنید کمیت A در مقیاس تومان از 0 تا 10،000،000 تومان است، و کمیت B نسبتی در مقیاس 0.0 تا 1.0 است. اگر Variable ها استاندارد نباشند، تحلیل خوشه بندی مشاهدات به دلیل مقادیر بزرگتر مقیاس کمیت A در مقایسه با B، وزن بسیار بیشتری بر A نسبت به B قرار می‌دهد. بنابراین بهتر است Variable ها استاندارد شوند.

 

تنظیمات بخش Specify final partition by

در بخش Specify final partition by معیارهای مورد نظر برای تعیین گروه‌بندی نهایی را مشخص کنید.

cluster variables Minitab 5 spss-analysis.ir

گزینه Number of clusters به ما این امکان را می‌دهد تا تعداد خوشه‌های نهایی Variableها را خودمان انتخاب کنیم. به عنوان مثال اگر پیش‌فرض عدد یک نرم‌افزار را بپذیریم، در این مثال همه افراد (20 نفر) در یک خوشه اصلی قرار می‌گیرند.

گزینه Similarity level به ما امکان انتخاب تعداد خوشه‌ها را بر مبنای مشابهت و اصطلاحاً سطح همانندی بین Observationها می‌دهد. توجه کنید که Similarity level می‌تواند همانند یک Cut off در خوشه بندی مشاهدات عمل کند. در این زمینه در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد.

گزینه Show dendrogram در Cluster Variables

 در انتهای تنظیمات خوشه‌بندی با نرم‌افزار Minitab گزینه Show dendrogram وجود دارد.

cluster variables Minitab 6 spss-analysis.ir

انتخاب این گزینه سبب طراحی یک گراف درختی مفید از نحوه و فرایند گام به گام خوشه بندی مشاهدات خواهد شد.

به منظور اعمال برخی اصلاحات دلخواه می‌توانید با دکمه Customize کار کنید.

حل مثال آموزشی خوشه بندی مشاهدات (Observations)

حال بیایید به مثال مطرح شده در این نوشتار بپردازیم. همان‌گونه که در ابتدا بیان کردیم 24 Variable مربوط به خصوصیات و ویژگی‌های فنی و ظاهری ماشین، از 750 فرد پرسیده شده است. می‌خواهیم این سوالات را در چند گروه خوشه بندی کنیم. مراحل زیر را گام به گام طی می‌کنیم.

1- فایل آموزشی Cluster Observations را در نرم‌افزار Minitab باز کنید.

2- از مسیر زیر در نرم‌افزار Minitab استفاده می‌کنیم.

Stat → Multivariate → Cluster Observations

3- تمام کمیت‌ها را انتخاب و در کادر Variables or distance matrix قرار دهید.

4- از کادر Linkage method گزینه Complete را انتخاب کنید.

5- در بخش Distance measure گزینه Euclidean را برگزینید.

6- گزینه Standardize variables را انتخاب می‌کنیم.

7- فعلاً در این مرحله، تعداد 1 خوشه اصلی پیش‌فرض نرم‌افزار در بخش Number of clusters را بپذیرید.

8- گزینه Show dendrogram را به منظور نمایش گراف خوشه بندی سوالات انتخاب کنید.

پنجره Cluster Observations

حال OK کنید. نتایج زیر به دست می‌آید که در ادامه درباره‌ی آن‌ها صحبت می‌کنیم.

 

تحلیل نتایج مثال آموزشی خوشه بندی مشاهدات

هنگامی که تنظیمات نرم‌افزار را OK می‌کنید، نتایج زیر به دست می‌آید. ما به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

نتایج جدول Amalgamation Steps در مثال خوشه بندی مشاهدات

 

خط بعدی درباره گزینه‌های انتخاب شده Linkage method و Distance measure گزارش می‌دهد.

نتایج تحت عنوان جدولی به نام Amalgamation Steps بیان شده است. تفسیر آن‌ها ساده و البته دقیق خواهد بود. در جدول زیر تفسیر نام ستون‌ها را بیان کرده‌ایم.

 

Table Plugin

به عنوان مثال نتایج به دست آمده نشان می‌دهد در گام 1، مشاهدات شماره 16 و 13 با یکدیگر ترکیب شده و یک خوشه جدید به نمایندگی فرد شماره 13 را ساخته‌اند. در این صورت 19 خوشه وجود دارد (18 مشاهده به همراه یک خوشه شامل افراد شماره 16 و 13). Similarity level در این خوشه‌ها برابر با 96.6 درصد و Distance level برابر با 0.1627 است.

فرایند خوشه بندی مشاهدات ادامه پیدا کرده است تا در نهایت، یک خوشه کلی از تمام افراد ساخته شده است.

در جدول زیر با نام Final Partition اطلاعاتی درباره تعداد مشاهدات قرار گرفته در خوشه (20 فرد)، مجموع مربعات، میانگین فاصله افراد از مرکز خوشه و بیشترین فاصله از مرکز خوشه، بیان شده است. جدول Final Partition نشان می‌دهد، یک خوشه تشکیل شده است.

جدول Final Partition تشکیل یک خوشه

به همین ترتیب گراف Show dendrogram که نشان‌دهنده نحوه خوشه بندی مشاهدات Cluster Observations است، دیده می‌شود.

Show dendrogram مثال تحلیل خوشه ای Observations

 

تشکیل تعداد خوشه‌های بیشتر در Cluster Variables

حال فرض کنید بخواهیم به جای ترکیب تمام افراد و Observationها در یک خوشه، آن‌ها را در تعداد خوشه‌های بیشتری دسته‌بندی کنیم. برای انجام این کار در تنظیمات نرم‌افزار در بخش Number of clusters تعداد خوشه‌ها را به عنوان مثال 3 انتخاب می‌کنیم.

قرار دادن سه خوشه در تنظیمات نرم‌افزار

 

در این صورت نتایج جدول Amalgamation Steps به دست آمده همانند قبل خواهد بود. این‌بار جدول Final partition بیانگر نتایج برای سه خوشه خواهد بود. آن را ببینید.

جدول Final Partition تشکیل سه خوشه

 

تعداد افراد در هر خوشه در جدول Final partition مشخص شده است. این جدول نشان می‌دهد 10 نفر در خوشه 1، 7 نفر در خوشه 2 و سه نفر در خوشه 3 قرار گرفته‌اند.

نرم‌افزار Minitab نتایج بیشتری نیز برای ما ارایه کرده است. این نتایج در قالب جدول‌های با نام Cluster Centroid و Distances Between Cluster Centroids می‌باشد. در ادامه آن‌ها را ببینید.

جدول Cluster Centroid برای سه خوشه

 

در جدول Cluster Centroid فاصله بین هر Variable با مرکز خوشه به دست آمده است. از آنجا که در تنظیمات نرم‌افزار، گزینه Standardize variables را انتخاب کرده‌ایم اعداد بالا امکان منفی شدن نیز دارند. کمتر بودن فاصله (کوچک بودن عدد) به معنای تاثیر بیشتر Variable بر آن خوشه و بیشتر بودن فاصله (بزرگ بودن عدد) به معنای تاثیر کمتر Variable بر آن خوشه است.

به عنوان مثال برای Height، فاصله بین این کمیت با مرکز خوشه 1 برابر با 0.81- است. فاصله آن با مرکز خوشه 2 برابر با 1.01 و با خوشه سه برابر با 0.35 می‌باشد. بنابراین نتیجه می شود که Height بیشترین تاثیر را بر روی خوشه 3 و کمترین تاثیر را بر خوشه 2 دارد.

در ادامه نتایج جدول Distances Between Cluster Centroids را ببینید.

جدول Distances Between Cluster Centroids

 

این جدول به بیان فاصله بین مرکز هر خوشه با خوشه دیگر می‌پردازد. واضح است که اعداد روی قطر صفر هستند. فاصله بیشتر به معنای تفاوت بیشتر بین خوشه‌ها با یکدیگر می‌باشد.

به همین ترتیب در نهایت، Show dendrogram به دست آمده است. این گراف جایگاه سه خوشه و شماره افراد تشکیل‌دهنده آن‌ها را نشان می‌دهد.

dendrogram مربوط به سه خوشه

 

به عنوان مثال در dendrogram می‌توان مشاهده کرد که افراد شماره 7، 13 و 16 در خوشه شماره 3 قرار گرفته‌اند.

چنانچه علاقمند باشیم که بدانیم هر فرد و Observation در کدام خوشه قرار می‌گیرد، بار دیگر به تنظیمات نرم‌افزار و پنجره Cluster Observation باز گردید. در آن‌جا دکمه Storage وجود دارد.

دکمه Storage در پنجره Cluster Observations

 

بر روی این دکمه کلیک کنید تا وارد پنجره زیر با نام Cluster Observations Storage شوید.

پنجره Cluster Observations Storage

 

در آنجا و در کادر Cluster membership column نرم‌افزار از شما می‌خواهد، به دلخواه نام یک ستون را وارد کنید تا شماره‌های 1، 2 و 3 که نشان‌دهنده تعلق هر فرد به خوشه‌های سه گانه است، قرار گیرد. این کار را انجام می‌دهیم و سپس OK می‌کنیم.

با انجام این کار یک ستون جدید با نام C6 در شیت دیتا ایجاد می‌شود. تصویر آن را در زیر ببینید.

قرار گرفتن هر فرد در یک خوشه یکتا

 

همان‌گونه که مشاهده می‌کنید، در یک ستون جدید و در مقابل نام هر فرد، شماره خوشه‌ای که فرد در آن قرار گرفته است، نوشته شده است.

 

استفاده از گزینه Similarity level به عنوان Cut off

سطح تشابه و یا همان Similarity level در تحلیل‌های خوشه بندی، می‌تواند به عنوان Cut off کمک کند که دریابیم چه تعداد خوشه در تحلیل خود داشته باشیم.

برای این منظور لازم است، یکبار نتایج را همانند مرحله اول همین مثال با یک خوشه به دست آوریم.

توجه به مقدار Similarity level که در کدام مرحله به یکباره و نسبت به گام‌های دیگر، کاهش می‌یابد، کمک خواهد کرد آن مقدار سطح تشابه را به عنوان Cut off در تنظیمات و در مقابل کادر Similarity level وارد کنیم.

در نتایج خوشه بندی به دست آمده در مرحله اول این مثال مشاهده می‌شود که در گام شماره 17 مقدار Similarity level، نسبت به گام‌های دیگر کاهش بیشتری دارد. سطح تشابه در این Step برابر با 41.05 درصد به دست آمده است.

کاهش سطح تشابه در مرحله شماره 17

 

در واقع هنگامی که تعداد خوشه‌ها از 4 به 3 می‌شود، سطح تشابه بیش از 20 درصد کاهش می‌یابد (از 62.0036 به 41.0474). بنابراین نتیجه می‌شود تعداد خوشه‌های مورد نیاز و معقول در این مطالعه، چهار خوشه است.

برای این منظور در تنظیمات نرم‌افزار مقدار 42 را در برابر کادر Similarity level وارد می‌کنیم. این مطلب به معنای آن است که ما از نرم‌افزار می‌خواهیم سطح تشابه را حداقل برابر با 42 درصد در نظر بگیرید. بنابراین Similarity level به عنوان یک نقطه برش Cut off عمل می‌کند و همان‌گونه که در بالا دیدید، تعداد چهار خوشه برای ما به دست می‌دهد.

قرار دادن Similarity level برابر با 42 درصد

 

با OK کردن نتایج جدید در Final partition مشاهده می‌شود.

جدول Final partition با چهار خوشه

 

همان‌گونه که دیده می‌شود چنانچه مقدار 42 درصد را به عنوان Cut off در نظر بگیریم، تعداد چهار خوشه برای این مثال به دست می‌آید. بر این مبنا در خوشه 1 و 2 تعداد هفت نفر و در خوشه‌های سه و چهار تعداد 3 نفر قرار می‌گیرند.

پاسخ به این سوال که هر فرد در کدام خوشه قرار می‌گیرد، با استفاده از گزینه Storage و کادر Cluster membership column که در متن‌های بالاتر به آن اشاره کردیم، امکان پذیر است. در تصویر زیر می‌توانید مشاهده کنید. هر فرد مشخص شده است که در کدام خوشه قرار می‌گیرد.

ستون جدیدی که مشخص می‌کند هر فرد در کدام خوشه قرار می‌گیرد.

 

به همین ترتیب می‌توانید جدول‌های Cluster Centroid و Distances Between Cluster Centroids که این بار بر مبنای چهار خوشه ایجاد شده است را ببینید.

جدول‌های Cluster Centroid و Distances Between Cluster Centroids بر مبنای چهار خوشه

 

گراف Show dendrogram در این نحوه تحلیل جدید نیز خوشه‌های تشکیل شده را نشان می‌دهد.

Show dendrogram بر مبنای چهار خوشه

 

 

بنابراین با استفاده از نرم‌افزار Minitab به سادگی می‌توانیم به خوشه بندی مشاهدات Cluster Observations بپردازیم.

چگونه به این مقاله رفرنس دهیم

GraphPad Statistics (2022). Cluster Observations using Minitab. Statistical tutorials and software guides. Retrieved Month, Day, Yearfrom https://graphpad.ir/cluster-observations-minitab/.php

For example, if you viewed this guide on 12th January 2022, you would use the following reference

GraphPad Statistics (2022). Cluster Observations using Minitab. Statistical tutorials and software guides. Retrieved January, 12, 2022, from https://graphpad.ir/cluster-observations-minitab/.php

ارایه خدمات تحلیل و مشاوره آماری

گراف پد برای شما خدمات مشاوره و انجام انواع تحلیل‌های آماری را ارایه می‌دهد. جهت دریافت نکات بیشتر بهتر است با ما تماس بگیرید.

    گراف پد جمعی از رتبه‌های برتر آزمون دکترا آمار دانشگاه‌های ایران | برجسته در موسسه بین‌المللی تحقیقات | دارای نماد اعتماد الکترونیک از مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ایران و مجوز رسمی ثبت به شماره ۴۱۸۸۱ و شناسه ملی ۱۴۰۰۶۸۳۲۳۱۹