تحلیل‌های Nested در Prism8

یکی از انواع تحلیل‌هایی که در ورژن جدید گراف پد (شماره 8) قرار داده شده است، دسته تحلیل‌های با نام تحلیل Nested است که در انتهای بخش New table & graph پنجره ورودی نرم‌افزار قرار دارد.

تحلیل Nested زمانی به کار می‌رود که ما اصطلاحاً در مطالعه خود بلوک Block داشته باشیم. به معنای آن‌که آزمایش‌ها و تکرارهای خود را در چند گروه که به آن‌ها بلوک می‌گوییم و هر بلوک دارای شرایط زمانی و مکانی مشابهی است، قرار دهیم. در این نوع مطالعات، آزمایش‌های قرار گرفته در هر بلوک، در شرایط همانند و همگنی اندازه‌گیری شده‌اند و در عین حال با داده‌های بلوک دیگر شرایط اندازه‌گیری متفاوتی داشته‌اند.

به عنوان مثال در یک مطالعه روزها می‌توانند به عنوان بلوک مطرح شوند. در هر روز آزمایش‌ها همگن و در شرایط قابل کنترل مشابهی هستند، و از یک روز به روز دیگر شرایط اندازه‌گیری متفاوت می‌شود. مکان نیز می‌تواند به عنوان بلوک در مطالعه قرار گیرد.

گراف پد دو مثال در این زمینه بیان کرده است. یکی با نام Nested one-way ANOVA و دیگری با نام Nested t test. داده‌های Nested t test را Create کنید. با Worksheet زیر روبه‌رو می‌شوید.

داده‌ها به بیان نتایج آزمون از دو تکنیک آموزشی اشاره می‌کند که هر کدام در سه کلاس (مکان) بر روی دانش‌آموزان اندازه‌گیری شده است. در این مثال اتاق‌ها همان بلوک‌های ما هستند. در این آزمایشات درست این است که به جای استفاده از T Test Independent معمول از Nested t test استفاده شود.

با استفاده از نرم‌افزار این تحلیل انجام شده است. گراف به دست آمده در این نوع از تحلیل‌ها نیز با گراف‌های معمول که دیده‌ایم، متفاوت است.

همان‌گونه که پس از تحلیل می‌توانید مشاهده کنید، نتیجه به دست آمده نشان می‌دهد دو تکنیک آموزشی با یکدیگر متفاوت نیستند (P-value = 0.1477) در واقع این دو تکنیک، نتایج مشابهی بر روی دانش‌آموزان دارند. این نتیجه به دلیل انجام آنالیز صحیح درست است.

حال فرض کنیم در حالی که در مطالعه بلوک داریم و مطالعه از نوع تحلیل Nested است، از همان آنالیزهای T test Independent استفاده کنیم. مقدار احتمال برابر با P-value = 0.0014 می‌شود. یعنی اتفاقاً از نظر T test Independent دو تکنیک آموزشی کاملاً با هم متفاوتند. این نتیجه‌گیری غلط است زیرا از روش اشتباهی استفاده کرده‌ایم.

بنابراین نوع آنالیز بر مبنای روش جمع‌آوری داده‌ها، انتخاب می‌شود. گراف پد نرم‌افزاری است که به خوبی بین انواع روش‌های آماری تمایز قائل می‌شود و بهترین پیشنهاد را به شما می‌دهد.

در پایان به این نکته اشاره می‌کنم که مطالعات مبتنی بر بلوک، حالت کوچکی از تحلیل‌های بزرگتر با نام طرح آزمایشات Design of Experiment (DOE) هستند که نرم‌افزار Minitab متخصص انجام آن‌ها می‌باشد.

گراف پد در ورژن جدید خود با قرار دادن تحلیل‌های Nested و Multiple Variables که به ترتیب در تخصص Minitab و SPSS قرار دارند، به نظر می‌رسد پس از محکم کردن جایگاه خود در علوم پزشکی، زیستی و دارویی، عزم خود را جهت رقابت با این نرم‌افزارهای معروف در سایر علوم، جزم کرده است. احتمالاً ورژن‌های آینده گراف پد در سال‌های بعد بیشتر به قلمرو نرم‌افزار معروف و با سابقه نزدیک شود.