شاخص کاهش دوز Dose Reduction Index (DRI) در نرم‌افزار Compusyn

نرم‌افزار کامپوسین

 Compusyn Software 

 

فرض کنید دو داروی A و B در اختیار داریم. در تصویر زیر به ازای هر غلظت که بر حسب میکرومولار است، درصد زنده ماندن سلول به دست آمده است. هر غلظت را سه بار تکرار کرده‌ایم.

دو داروی A و B را به نسبت 1+1 ترکیب کرده و داروی جدید A+B را به دست آورده‌ایم.

حال سوال اصلی پژوهش و مثال این است.

سوال

آیا داروهای A و B دارای اثر سینرژیسم یا هم‌افزایی با یکدیگر هستند؟ در واقع آیا ترکیب داروهای A و B (یعنی داروی A+B) دارای اثر بیشتری بر زنده ماندن سلول‌ها نسبت به زمانی است که مجموع اثرات داروهای A و B به صورت جداگانه بررسی می‌شود؟ به زبان ساده تر آیا رابطه  E_A+B > E_A+ E_B برقرار است؟

متن نوشتاری آموزش کامل کار با نرم‌افزار Compusyn را می‌توانید در اینجا مشاهده کنید.

 

شاخص کاهش دوز در Compusyn

 Dose-Reduction Index (DRI) 

نرم افزار Compusyn یک شاخص جالب توجه با نام Dose-Reduction Index که به اختصار به آن DRI گفته می‌شود را برای ما به دست می‌آورد. ابتدا بیایید در جدول زیر که به آن Fa-DRI Table گفته می‌شود، نتایج نرم‌افزار را ببینیم. در ادامه درباره تفسیر آن صحبت خواهیم کرد.

 

ابتدا بیایید به عنوان مثال بر روی کادر بالا صحبت کنیم. با فهم آن، بقیه نتایج را نیز خواهیم فهمید.

در این کادر Fa = 0.5 نوشته شده است. یعنی اندازه پاسخ و یا همان Effect برابر با 0.5 است. در این مثال به معنای اینکه پنجاه درصد سلول‌ها زنده مانده‌اند.

بر مبنای تحلیلی که ما انجام داده‌ایم برای این اندازه پاسخ یعنی همان Fa = 0.5، مقدار Dose A برابر با 75.154 میکرو مولار و مقدار Dose B برابر با 76.6283 میکرو مولار  است.

به عبارت ساده برای رسیدن به پاسخ و Effect پنجاه درصد ما به 75.154 میکرو مولار از داروی A و 76.6283 میکرو مولار از داروی B نیاز داشته‌ایم. این اعداد از گراف Dose-Effect Curve به دست می‌آید.

به این نکته توجه کنید همان‌گونه که در سطر ابتدایی جدول بالا نوشته شده است DRI Data for Drug Combo: DAB (DA+DB [1:1]) شاخص DRI بر روی داروی ترکیبی A+B تعریف می‌شود.

سوال خب، حال سوال پیش می‌آید که DRI چیست؟ مثلاً برای همان Fa = 0.5 عدد DRI DA برابر با 3.33044 شده است. این عدد چه چیزی را نشان می‌دهد؟

برای پاسخ باید بگوییم، DRI برای هر دارو نشان می‌دهد با چه مقدار کاهش در دوز، به همان اندازه اثر پاسخ یعنی Effect در داروی ترکیبی A+B خواهیم رسید.

در Fa = 0.5 و برای داروی A عدد DRI = 3.33044 شده است، به همین ترتیب برای داروی B عدد DRI = 3.39577 به دست آمده است،

اعداد DRI بالا به معنای این است که اگر به اندازه 22.565 = (75.154/3.33044) میکرو مولار دوز داروی A و به اندازه 22.565 = (76.6283/3.39577) میکرو مولار دوز داروی B استفاده شود، می‌توان به همان پاسخ Fa = 0.5 در داروی ترکیبی A+B رسید.

از آن‌جا که نسبت ترکیب داروها در این مثال برابر با یک در نظر گرفته شده است، پس برای رسیدن به Fa = 0.5 در داروی ترکیبی A+B کافی است از 45.13 = 22.565 + 22.565 در هر کدام از داروهای A و B استفاده کرد.

   چنانچه دقت کنید 45.13 همان عددی است که در Fa-CI Table و برای Fa = 0.5 مشاهده کردیم.

به این ترتیب DRI می‌تواند بزرگتر از یک و یا کوچکتر از یک باشد. اگر همانند مثال بالا عددی بزرگتر از یک باشد نشان‌دهنده آن است که کاهش دوز برای داروی ترکیبی، مناسب است. در صورتی که DRI نیز کوچکتر از یک باشد بیانگر عدم مطلوب بودن فرایند کاهش دوز در داروی ترکیبی است.

نرم‌افزار Compusyn علاوه بر بررسی DRI در سطوح مختلف Effect، برای نقاط و Faهای مشاهده شده مثال نیز براوردهای DRI به دست می‌آورد. در جدول زیر این نتایج را می‌بینیم.

 

نتیجه کادر زردرنگ بالا برای Fa = 0.8 (زنده مانده هشتاد درصد سلول‌ها) ما نیاز به 15.6358 میکرو مولار دز دوز داروی A و 13.6167 میکرو مولار در دوز داروی B نیاز داریم.

اندازه عددی DRI DA برابر با 3.12716 و برای DRI DB برابر با 2.72334 شده است.

بنبابراین می‌توانیم در داروی ترکیبی A+B و برای رسیدن به همان پاسخ Fa= 0.8، به اندازه 5 = (15.6358/3.12716) میکرو مولار دوز داروی A و 5 = (13.6167/2.72334) میکرو مولار دوز داروی B کاهش دوز داشته باشیم.

به این ترتیب برای رسیدن به Fa = 0.8 در داروی ترکیبی A+B کافی است از 10 = 5 + 5 میکرو مولار در هر کدام از داروهای A و B استفاده کرد.

   چنانچه دقت کنید 10 میکرو مولار همان عددی است که در Fa-CI Table و برای Fa = 0.8 مشاهده کردیم.

بقیه نتایج در سایر سطرها نیز به همین ترتیب تفسیر می‌شود.

جالب توجه است که نرم‌افزار Compusyn علاوه بر به دست آوردن نتایج به صورت جدول، نمودار و گراف‌های بصری نیز برای فهم بهتر مطلب، ارایه می‌کند.

در شکل زیر می‌توانید DRI Plot را برای داروی ترکیبی A+B مشاهده کنید.

همان‌گونه که مشاهده می‌کنید هم برای DA و هم برای DB، اندازه عددی DRI به ازای هر Fa، بالای خط یک قرار دارد. به معنای اینکه کاهش دوز در داروی ترکیبی مطلوب است.

توجه به گراف بالا نشان می‌دهد کاهش دوز در Fa های پایین‌تر، نسبت به Fa های بالاتر، بیشتر خواهد بود. به بیان دیگر اندازه DRI برای Fa < 0.5 اعداد بزرگتری است نسبت به Fa > 0.5. به معنای این‌که منحنی‌های DRI-Fa در این مثال نزولی است و با افزایش Fa، کاهش پیدا می‌کند.

به همین ترتیب در شکل زیر نمودار لگاریتمی DRI-Fa رسم شده است. این گراف همان DRI-Fa Plot بالا است، با این تفاوت که از اعداد DRI آن لگاریتم گرفته شده است.

 

از آنجا که لگاریتم یک برابر با صفر است، مبنای قضاوت درباره مطلوبیت کاهش دوز در داروی ترکیبی، در گراف بالا خط Log (DRI) = 0 خواهد بود.

در اینجا نیز مشاهده می‌شود که همه نقاط و منحنی بالای خط صفر قرار دارد. این مطلب بیانگر مطلوب بودن فرایند کاهش دوز داروهای A و B در داروی ترکیبی A+B است.

 

چگونه به این مقاله رفرنس دهیم

GraphPad Statistics (2021). Dose Reduction Index (DRI) in Compusyn software. Statistical tutorials and software guides. Retrieved Month, Day, Year, from https://graphpad.ir/dose-reduction-index-compusyn/.php

For example, if you viewed this guide on 12^th January 2022, you would use the following reference

GraphPad Statistics (2021). Dose Reduction Index (DRI) in Compusyn software. Statistical tutorials and software guides. Retrieved January, 12, 2022, from https://graphpad.ir/dose-reduction-index-compusyn/.php

ارایه خدمات تحلیل و مشاوره آماری

گراف پد برای شما خدمات مشاوره و انجام انواع تحلیل‌های آماری را ارایه می‌دهد. جهت دریافت نکات بیشتر بهتر است با ما تماس بگیرید.